Ενημερωτική έκθεση EQAVET - Peer Learning Activity - ΒΑΡΣΟΒΙΑ

Στο πλαίσιο αυτό, οι συζητήσεις των εκπροσώπων των χωρών επικεντρώθηκαν σε δύο βασικά ερωτήματα/θεματικές ενότητες:

1. Ποιες είναι οι απαραίτητες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας κατά τον σχεδιασμό προσόντων/τίτλων βασισμένων στην προσέγγιση των ΜΑ;
2. Ποιες είναι οι αναγκαίες διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας για την αξιολόγηση και πιστοποίηση των ΜΑ;

Σε σχέση με το πρώτο ερώτημα/θεματική ενότητα, έρευνες αποδεικνύουν ότι υπάρχουν κοινά σημεία και στάδια στον τρόπο ανάπτυξης των προγραμμάτων σπουδών βασισμένων στα ΜΑ, αρχίζοντας από τον προσδιορισμό των επαγγελματικών προδιαγραφών (occupational standards), τον ορισμό στη συνέχεια των προδιαγραφών του προσόντος/τίτλου[8] και τέλος τις προδιαγραφές υλοποίησης της εκπαίδευσης[9]. Βασική πρόκληση στην κατεύθυνση αυτή είναι, όπως επισημάνθηκε, πως «μεταφράζονται»/μετατρέπονται οι περιγραφές των εργασιακών καθηκόντων (work tasks) σε περιγραφές του τι απαιτείται να υλοποιηθεί σε εκπαιδευτικό πλαίσιο, ώστε να επιτευχθούν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Από τις συζητήσεις των συμμετεχόντων προέκυψε ότι ο βαθμός μετατροπής σε ΜΑ είναι μεγαλύτερος, όταν η αρχική επαγγελματική εκπαίδευση είναι περισσότερο ενσωματωμένη στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα. Στο πλαίσιο αυτό τρεις κατά κύριο λόγο είναι οι προτεινόμενοι μηχανισμοί διασφάλισης ποιότητας:

• Η εμπλοκή όλων των ενδιαφερομένων μερών (stakeholders involvement) με έμφαση στη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων (εργοδότες – εργαζόμενοι) κατά τη διαδικασία ανάπτυξης των προγραμμάτων σπουδών. Ιδιαίτερα τονίστηκε η αναγκαιότητα ύπαρξης σταθερών και θεσμοθετημένων διαδικασιών και μεθόδων εμπλοκής των ενδιαφερομένων (προτάθηκε η λειτουργία επιτροπών με όχι περισσότερους από 6-8 συμμετέχοντες, ώστε να επιτυγχάνεται η αντιπροσωπευτικότητα αλλά και να αποφεύγεται ο κίνδυνος  δυσλειτουργιών). Ο ρόλος καθώς και ο τρόπος  συμμετοχής των ενδιαφερομένων φαίνεται να διαφέρει από χώρα σε χώρα, για παράδειγμα μπορεί να είναι γνωμοδοτικός ή αποφασιστικός, σε εθνικό, περιφερειακό, τοπικό επίπεδο ή/και σε επίπεδο παρόχων εκπαίδευσης. Η  εμπλοκή τους επίσης μπορεί να υλοποιηθεί σε διαφορετικά στάδια (προσδιορισμός των επαγγελματικών προδιαγραφών, προσδιορισμός προδιαγραφών προσόντων/τίτλων, προσδιορισμός εκπαιδευτικών προδιαγραφών. Τονίστηκε όμως η απουσία των εκπαιδευομένων στην ανάπτυξη των προγραμμάτων με βάση το αποτέλεσμα.
• Η διακυβέρνηση (governance) των συστημάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και  κατάρτισης αποτελεί  ένα άλλο επίσης σημαντικό στοιχείο διασφάλισης ποιότητας. Σε κάποια συστήματα η διαχείριση της διαδικασίας ανάπτυξης ενός προγράμματος σπουδών είναι ισομερώς κατανεμημένη ανάμεσα σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Σε άλλα εντοπίζεται κατά κύριο λόγο σε κεντρικό επίπεδο. Σε κάποια συστήματα τα Υπουργεία είναι υπεύθυνα για τη διακυβέρνηση, ενώ σε άλλα η αρμοδιότητα αυτή έχει ανατεθεί σε ανεξάρτητες ή/και ημι-ανεξάρτητες αρχές. Η διακυβέρνηση επηρεάζει τέλος και στην πιστοποίηση των παρόχων ΕΕΚ ή των προγραμμάτων ΕΕΚ. Στόχος της πιστοποίησης είναι η διασφάλιση της ποιότητας των προγραμμάτων σπουδών. Κάποιες χώρες εφαρμόζουν ολοκληρωμένα συστήματα πιστοποίησης βασισμένα σε προδιαγραφές. Συνήθως, οι φορείς- υπεύθυνοι για την πιστοποίηση των παρόχων εκπαίδευσης είναι δημόσιοι και σχεδόν όλα τα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα έχουν συστήματα πιστοποίησης για ειδικά υποσυστήματα ή μέρη/στοιχεία των ΕΕΚ συστημάτων (ιδιωτικοί πάροχοι ΕΕΚ, ή πάροχοι οι οποίοι αιτούνται εθνικής χρηματοδότησης κ.ά.).
• Οι πολιτικές ανατροφοδότησης (feedback policies) και χρήση εργαλείων για τον προσδιορισμό των εκπαιδευτικών αναγκών στην αγορά εργασίας και την προώθηση της καλύτερης πρόσβασης στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση.

Σχετικά με τη δεύτερη θεματική ενότητα, ποιοι δηλαδή μηχανισμοί απαιτούνται για τη διασφάλιση ποιότητας κατά την αξιολόγηση και πιστοποίηση των προσόντων/τίτλων που βασίζονται στη λογική των ΜΑ, οι συμμετέχοντες, αφού συμφώνησαν ότι ο τελικός στόχος/αποδέκτης της αξιολόγησης είναι ο εκπαιδευόμενος και το τι αναμένεται να γνωρίζει, κατανοεί και μπορεί να πράξει, κατέληξαν ότι οι σαφείς διαδικασίες (εξωτερικές και εσωτερικές) αξιολόγησης, η συμμετοχή των ενδιαφερομένων, οι μέθοδοι και  τα εργαλεία αξιολόγησης καθώς και η επιλογή και η ικανότητα των αξιολογητών και οι διαδικασίες  προσφυγής των εκπαιδευομένων. Αναλυτικότερα,

• αναφορικά με τις διαδικασίες αξιολόγησης τα κράτη μέλη φαίνεται να εφαρμόζουν σαφείς και ξεκάθαρες διαδικασίες για την αξιολόγηση των ΜΑ που αποκτήθηκαν στο πλαίσιο όμως της τυπικής εκπαίδευσης και ιδιαίτερα στο πλαίσιο της Αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης (για παράδειγμα στα συστήματα εξετάσεων). Όπως τονίστηκε, δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρο για ποιου είδους ΜΑ (γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες) προβλέπονται, με προεξέχοντα εκείνο της αξιολόγησης των γνώσεων. Επιπλέον, αρκετά κράτη έχουν ξεκινήσει διαδικασίες ή βρίσκονται σε πιλοτική φάση εφαρμογής διαδικασιών αξιολόγησης, αποτίμησης και αναγνώρισης ΜΑ που αποκτήθηκαν στο πλαίσιο της μη τυπικής ή/και άτυπης μάθησης, έχοντας όμως ακόμη πολύ δρόμο μπροστά τους.
• όσον αφορά τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων ισχύει όσα αναφέρθηκαν στη θεματική ενότητα για την προσδιορισμό των ΜΑ προσόντων.
• όσον αφορά τις μεθόδους και τα εργαλεία αξιολόγησης υπήρξε γενική συμφωνία ότι κάθε ένα ΜΑ θα πρέπει να αξιολογείται. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι ο αριθμός των επιμέρους αξιολογήσεων (assessment tasks) θα πρέπει να είναι ίδιος με τον αριθμό των ΜΑ. Για παράδειγμα μια επιμέρους αξιολόγηση μπορεί να μετρήσει το επίπεδο απόκτησης σε ένα αριθμό σχετικών ΜΑ. Γενικότερα τα εργαλεία αξιολόγησης θα πρέπει να περιλαμβάνουν: α. μαθησιακό αποτέλεσμα στόχο, β. τα κριτήρια αξιολόγησης, γ. τους δείκτες επίδοσης, δ. το επίπεδο της  επίδοσης. Επιπλέον τονίστηκε ότι οι μέθοδοι και το πλαίσιο αξιολόγησης μπορεί να ποικίλλει αναλόγως του εύρους (range) των ΜΑ που πρόκειται να αξιολογηθούν (γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες). Για παράδειγμα η γνώση είναι καλύτερα να αξιολογείται σε σχολικό περιβάλλον, ενώ η αξιολόγηση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων είναι πολύ περισσότερο αξιόπιστη, όταν πραγματοποιείται σε εργασιακό περιβάλλον.
• αναφορικά με τις ικανότητες των αξιολογητών αναφέρθηκε ότι η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να διασφαλιστεί μια ομογενοποιημένη αντίληψη σχετικά με την επίδοση του εκπαιδευομένου. Στην περίπτωση αυτή η χρήση κριτηρίων αξιολόγησης και δεικτών φαίνεται να διασφαλίζουν την ποιότητα της διαδικασίας. Για την διασφάλιση δε της ομοιογένειας της διαδικασίας τονίστηκε ότι οι αξιολογητές θα πρέπει να εκπαιδεύονται συστηματικά και να έχουν στενή επαφή με τις πραγματικές συνθήκες εργασίας. Να έχουν δηλαδή πρόσφατη και ουσιαστική επαγγελματική εμπειρία. Το ερώτημα που τέθηκε στο σημείο αυτό ήταν αν οι αξιολογητές θα πρέπει να εκπαιδεύονται σε προ-σχεδιασμένα εργαλεία αξιολόγησης ή θα πρέπει να εκπαιδεύονται και στο πώς να δημιουργούν οι ίδιοι εργαλεία και περιβάλλοντα αξιολόγησης.
• τέλος επισημάνθηκε ότι οι διαδικασίες προσφυγής των εκπαιδευομένων (appeal procedures) θα πρέπει να αποτελούν πάντοτε μέρος των συστημάτων αξιολόγησης.

Συμπερασματικά, τονίστηκε ότι μόνο λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω στοιχεία η προσέγγιση των ΜΑ μπορεί να ενισχύσει τη διαφάνεια, τη συγκρισιμότητα και την αναγνωρισιμότητα των προσόντων/τίτλων που χορηγούνται στο πλαίσιο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  

Αποτέλεσμα των συζητήσεων  στο πλαίσιο του   PLA  θα είναι η έκδοση  σε συνεργασία με τους συμμετέχοντες ενός  σύντομου policy paper  που θα δημοσιευθεί  στην ιστοσελίδα του EQAVET.

[1] Η συνάντηση εντάσσεται στο πλαίσιο του προγραμματισμένου κύκλου εργασιών του Δικτύου για την περίοδο 2016-2017 και οργανώθηκε σε ανταπόκριση αιτημάτων πολλών Εθνικών Σημείων Αναφοράς για το EQAVET

[2] Στόχος  του Ινστιτούτου είναι η παρακολούθηση και τεκμηρίωση των εκπαιδευτικών πολιτικών που εφαρμόζονται στην Πολωνία καθώς και η διεξαγωγή ευρέως κλίματος αξιολογήσεων στο χώρο της εκπαίδευσης που συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ESF) συμπεριλαμβανομένων του PIACC, PISA, TALIS, SHARE, TIMSS, PIRLS κ.ά. 

[3] Ως μαθησιακό αποτέλεσμα ορίζονται οι γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες τις οποίες ένας εκπαιδευόμενος θα πρέπει να γνωρίζει, κατανοεί και είναι ικανός να κάνει μετά το τέλος μιας μαθησιακής διαδικασίας ανεξαρτήτως του τρόπου (τυπική, μη τυπική, άτυπη εκπαίδευση) που αυτές έχουν αυτές αποκτηθεί 

[4] RECOMMENDATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL of 18 June 2009, on the establishment of a European Quality Assurance Reference Framework for Vocational Education and Training

[5] RECOMMENDATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL of 23 April 2008 on the establishment of the European Qualifications Framework for lifelong learning

[6] Οι παρουσιάσεις των χωρών έχουν ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Δικτύου eqavet.eu     

[7] CEDEFOP, 2015 “Ensuring the quality of certification in vocational education and training”, Research Paper, Number  51

[8] Qualification standard:κείμενο/έγγραφο το οποίο καθορίζει τι ακριβώς τα άτομα/κάτοχοι του συγκεκριμένου προσόντος/τίτλου  πρέπει να γνωρίζουν και πως η ποιότητα και το περιεχόμενο της μάθησης αξιολογείται

[9] Training or learning standard:κείμενο/έγγραφο το οποίο αναφέρει τις προτεινόμενες εκπαιδευτικές/μαθησιακές δραστηριότητες, τη διάρκεια, το περιβάλλον και τους απαιτούμενους πόρους για την υλοποίηση του προγράμματος σπουδών